Gmina Złota to teren bogaty w obiekty warte obejrzenia. Jest to region, którego historia jest miniaturą dziejów naszego kraju.

CHROBERZ

Zespół kościoła pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Został ufundowany przez Stanisława Tarnowskiego, wojewodę sandomierskiego w 1550 roku. W kościele zachował się nagrobek fundatora, wykonany przez Jana z Urzędowa lub jego warsztat. Z inskrypcji dowiadujemy się o licznych krajach do których podróżował: Macedonii, Grecji, Syrii, Arabii, czy Egiptu.

W prezbiterium po stronie północnej możemy oglądać pomnik księdza Zbigniewa Ziółkowskiego, pierwszego proboszcza który "urzędował" już w nowej świątyni. Autorem jest również warsztat Jana z Urzędowa. Te dwa nagrobki uważane są przez znawców jako jedne z najcenniejszych rzeźb renesansowych w Polsce.

Poza tym w skład zespołu wchodzą:

• brama murowana, kamienna z końca XIX wieku.
• dzwonnica drewniana z XIX wieku
• ogrodzenie, murowane, kamienne z końca XIX w.
• Ciekawostka: w mur okalający kościół wmurowany jest fragment nagrobka z 1566 roku.

Pałac Wielopolskich obecnie siedziba Zespołu Szkół Rolniczych.

Pałac został wzniesiony w latach 1857- 1860. Zaprojektował go wybitny architekt tego okresu Henryk Marconii. Fundatorem tej budowli był margrabia Aleksander Wielopolski.

Pierwotne pałac przeznaczony był pod bibliotekę którą powierzył pieczy margrabiego Konstanty Świdziński. Jednak w późniejszym czasie pałac stał się siedzibą rodu Wielopolskich.

Ciekawostka: w roku 2000 w pałacu w Chrobrzu, a także na terenie parku dworskiego, ekipa filmowa Filipa Bajona kręciła sceny do filmu "Przedwiośnie". Obecnie pałac jest siedzibą Samorządowy Ośrodek Dziedzictwa Kulturowego Ponidzia.

Kaplica z 1850 roku projektu Henryka Marconiego. Wzorowana jest ona na kaplicy przy zamku w Książu Wielkim.

Do Zespołu Pałacowego Wielopolskich należą poza pałacem i kaplicą następujące obiekty:

• chlew murowany z 1881 roku,
• obora murowana z 1881 r,
• oficyna, murowana z drugiej połowy XIX wieku (dom numer 268 e i 268 d),
• pozostałości bramy i mostu , murowane z XIX wieku,
• stróżówka, murowana, kamienna z XIX wieku.
• gorzelnia z końca XIX wieku postawiona na miejscu znacznie starszej - ogólny stan bardzo zły. Własność prywatna.

WARTO ZOBACZYĆ

• Kaplica cmentarna, murowana, kamienna z połowy XIX wieku.
• Nagrobek przy kościele z 1815 roku, Wojciecha Prus Donieckiego
• Grodzisko wczesnośredniowieczne. Na wzgórzu tym położony był zamek. Niestety do dnia dzisiejszego nie pozostał żaden widoczny ślad po zamku, oprócz wzgórza i fragmentów podmurówki.
• Figury przydrożne: - rzeźba św. Jana Nepomucena późnobarokowa (XVIII w). Znajduje się na posesji państwa Golowskich przy wjeździe na most.
• Rzeźba św. Barbary z 1747 roku.
• Rzeźba św. Floriana z 1767 r. (przy kościele)
• Rzeźba św. Mikołaja z 1772r.
• Figura ufundowana przez mieszkańców gromady Chroberz na pamiątkę panującej epidemii tyfusu. Odnowiona przez Zofię Wielopolską.

PEŁCZYSKA

Pełczyska w ostatnich latach stały się bez wątpienia najsłynniejszą miejscowością gminy Złota, a to za sprawą sensacyjnych wyników wykopalisk prowadzonych przez Uniwersytet Warszawski. Archeolodzy z Instytutu Archeologii odnaleźli w Pełczyskach osadę kultury Celtyckiej, a oprócz tego cmentarzyska i osady należące do innych kultur. We wrześniu tego roku miała miejsce wielka impreza podsumowująca efekty pracy archeologów z Ekspedycji Celtyckiej.

Archeolodzy odkryli pozostałości kamieniołomu z XI-XII wieku na górze Zawinnicy.

Kościół pod wezwaniem św. Wojciecha został wzniesiony w I połowie XVIII wieku z fundacji Jana Pawła Pepłowskiego, kasztelana wołyńskiego i jego żony Zofii. Świątynia ta jest jedną z najpiękniej położonych w naszym regionie. Wyrastająca ze wzgórza świątynia króluje nad wsią.

Oprócz tego warta uwagi jest murowana dzwonnica z początku XIX wieku.

Na cmentarzu znajduje się kaplica grobowa rodu Olszowskich, wybudowana w II poł. XIX wieku.

PROBOŁOWICE

• Drewniany kościółek pod wezwaniem św. Jakuba Starszego, został wybudowany w roku 1759.
• Na uwagę zasługuje dzwonnica, również drewniana z 1760 roku.
• Dom drewniany nr.32 z 1930 roku.

WOLA CHROBERSKA

• Zagroda nr.31: dom drewniany z poł. XIX wieku, obora drewniana z drugiej połowy XIX wieku
• Zagroda nr.33: dom drewniano-murowany, kamienny z ok. 1900r., obora murowana, kamienna z końca XIX wieku, stodoła drewniana z ok. 1860 roku.
• Dom drewniany nr.35: drewniany z poł. XIX wieku.
• Drewniana dzwonnica.

WARTO ZOBACZYĆ

Wola Chroberska jest niezwykle malowniczo położoną wioską wśród lasów chroberskich. Otoczona jest wzniesieniami i poprzecinana wąwozami, dlatego będąc w Woli mamy wrażenie, że jesteśmy w miejscowości górskiej. Niezwykle efektownie wyglądają zdjęcia robione na wzgórzach w okresie zimowym.

Wola jest miejscem wycieczek, majówek mieszkańców Chrobrza i Ponidzia. Z dobrodziejstw unikalnego mikroklimatu, który bez wątpienia posiada Wola, korzystają także agrowczasowicze, którzy zatrzymują się w gospodarstwach agroturystycznych w Chrobrzu.

ZŁOTA

• W centrum wsi stoi pomnik ku czci partyzantów II wojny światowej.
• Kapliczka murowana pod wezwaniem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, wzniesiona w 1899 roku.
• Spichlerz drewniany z 1719 roku został przeniesiony w 1992 r do Muzeum Wsi Kieleckiej w Tokarni.
• Ptasi azyl "Ptakolub", ul. Krótka 1, 28-425 Złota. Telefon: 41 3561 183. Jedyna w swoim rodzaju hodowla ptaków egzotycznych, znajduje się w samym sercu gminy Złota. Właścicielem jej jest Tadeusz Ptak – z wykształcenia matematyk z zamiłowania fascynat – hodowca ptaków.

WOJSŁAWICE

• Dom nr. 28 drewniany z ok. 1900r

NIEGOSŁAWICE

• Jedna z najstarszych figurek przydrożnych w województwie świętokrzyskim. Pochodzi z XVIII wieku.

NIEPROWICE

• Figura św. Mikołaja odnowiona przez mieszkańców w 2018 roku.

KOSTRZESZYN

• Urokliwa wieś, mająca ciekawe zakątki w postaci przysiółków Korce, Odrzywół, Górki. Znajduje się tu pomnik poświęcony Partyzanckiej Republice Pińczowskiej.

MIERNÓW

• Na terenie miejscowości Miernów występuje obszar cenny przyrodniczo objęty formą ochrony przyrody, jest nim użytek ekologiczny (kurhan), o powierzchni 0,02 ha. Szczególnym celem ochrony ustanowionego użytku ekologicznego jest ochrona roślinności ciepłolubnej oraz niezwykle rzadkiego taksonu, jakim jest jaskier illiryjski (Ranunculus illyricus). Gatunek objęty ścisłą ochroną prawną, jednocześnie umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin w kategorii CR (krytycznie zagrożony) oraz w Polskiej Czerwonej Liście Roślin i Grzybów Polski w kategorii E (wymierający).

RUDAWA

• Rudawa jest miejscem w którym Nida najpiękniej meandruje. Liczne zakola, powalone drzewa to istny raj dla ryb i wędkarzy.

STAWISZYCE

• Wieś leży na obszarze archeologicznego eldorado. Najbardziej spektakularnym dotąd znaleziskiem jest skarb brązowy, odkryty wiosną 959 roku podczas prac polowych. Datowany na lata 400– 00 p.n.e., składa się z 8 dobrze zachowanych przedmiotów (bransolety, naramienniki, wisiory, pierścionki i spiralki), które po zakupie przez Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, dołączone zostały do jego zbiorów.

ŻURAWNIKI

• Do dzisiaj zostały tu jeszcze fragmenty dawnego parku i droga nazywana „pałacówką”.